ΣΗΜΕΙΩΜΑ

Αναφορικά με τις σχέσεις Ελλάδας και Πριγκιπάτου του Μονακό 

Μονακό, 7.8.2019

 

Οι σχέσεις Ελλάδας και Μονακό είναι στενές ιστορικές, πολιτισμικές και οικονομικές και ξεκινούν από αρχαιοτάτων χρόνων και διατηρούνται μέχρι σήμερα.

Κατά τη μυθολογία, ο Ημίθεος Ηρακλής, επιστρέφοντας από έναν από τους 12 άθλους του, πιθανότατα τα Χρυσά Μήλα των Εσπερίδων ή τα Βόδια του Γηρυόνη, βρέθηκε στην περιοχή που σήμερα αποτελεί την επικράτεια του Πριγκιπάτου και ίδρυσε πόλη πέριξ του φυσικού όρμου. Την μυθολογική αυτή προσέγγιση υιοθετεί και το επίσημο κράτος του Μονακό, το οποίο εξέδωσε την περίοδο 1981-1986 τμηματικά μια σειρά 12 γραμματοσήμων σε χάραξη της περίφημης Pierrette Lambert, στα οποία απεικονίζοντο ένας προς έναν οι 12 άθλοι του Ηρακλή.

Ιστορικά υποστηρίζεται ότι η πρώτη εγκατάσταση στη σημερινή περιοχή του Μονακό έγινε από τους Ίωνες Φωκαείς περίπου στον 6ο προ Χριστού αιώνα, την ίδια περίοδο που αποίκησαν τη σημερινή Νίκαια και τη Μασσαλία. Οι Φωκαείς αφιέρωσαν την αποικία αυτή στον Ημίθεο Ηρακλή και την ονόμασαν “Μόνοικος Ηράκλεια” ή “Μόνοικος Λιμήν”, χάριν του προσωνύμιου “μόνοικος”, με το οποίο ήταν γνωστός ο Ηρακλής στην αρχαιότητα, καθώς λατρευόταν μόνος του και όχι μαζί με τους λοιπούς Θεούς. Σύμφωνα με την εκδοχή αυτή, η λέξη Μόνοικος παρεφθάρη στο πέρασμα των αιώνων και κατέληξε Monaco, ενώ προς τιμήν του Ηρακλή, το Λιμάνι του Μονακό ονομάστηκε Port Hercules.

Πιο σύγχρονα, και συγκεκριμένα μετά τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο, υπάρχουν στοιχεία για εγκατάσταση Ελλήνων στο Πριγκιπάτο. Ειδικότερα, το 1923 ο Έλληνας εφοπλιστής και διάσημος οδηγός αγώνων της εποχής Ανδρέας Εμπειρίκος εγκαταστάθηκε στο Μονακό, αγοράζοντας ταυτόχρονα το ακρωτήριο του Cap Estel, που σήμερα αποτελεί το περιώνυμο ξενοδοχείο. Την ίδια περίοδο εγκαταστάθηκε στο Μονακό ο Βασίλειος Ζαχαριάς (Sir Basil Zaharoff), που ήταν ένας από τους πλουσιότερους παγκοσμίως επιχειρηματίες της εποχής, ο οποίος αγόρασε το Καζίνο του Μονακό και ίδρυσε την SBM (Societe des Bains de Mer), εταιρία που ακόμη και σήμερα είναι η ιδιοκτήτρια του Καζίνο και των σημαντικότερων ξενοδοχείων και τουριστικών εγκαταστάσεων του Μονακό. Επίσης στα μέσα της δεκαετίας του ’20 κατέφυγε στο Μονακό ο Πρίγκιπας Ανδρέας των Ελλήνων, γιος του Βασιλέως Γεωργίου του 1^ου και πατέρας του Πρίγκιπα Φίλιππου, συζύγου της Βασίλισσας Ελισσάβετ της Αγγλίας, μετά την φυγάδευσή του από την Ελλάδα ως αποτέλεσμα της Μικρασιατικής καταστροφής.

Μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο ξεκίνησε η εγκατάσταση και δραστηριοποίηση στο Μονακό σειράς Ελλήνων εφοπλιστών και επιχειρηματιών, με πιο γνωστές τις περιπτώσεις του Αρ. Ωνάση και του Στ. Νιάρχου. Ο μεν Ωνάσης εγκατέστησε στο Μονακό το κέντρο των επιχειρήσεών του, αγοράζοντας ταυτόχρονα την SBM που είχε ιδρύσει ο Ζαχάρωφ και τράπεζα, που αργότερα αγοράστηκε από τον Ι. Λάτση, ο δε Νιάρχος εγκατέστησε στο Μονακό το φιλανθρωπικό του ίδρυμα. Μέλη των οιγενειών αυτών ζουν μέχρι και σήμερα στο Πριγκιπάτο. Η εγκατάσταση στο Μονακό των ανωτέρω επιχειρηματιών αποτέλεσε πόλο έλξης και άλλων σημαντικών διεθνών Ελλήνων επιχειρηματιών, με αποτέλεσμα να ιδρυθεί μια σημαντική ελληνική κοινότητα, της οποίας το κύρος και η βαρύτητα στο Μονακό είναι πέραν πάσης αμφιβολίας.

Πρώτος Επίτιμος Γενικός Πρόξενος της Ελλάδας στο Μονακό ορίστηκε ο διαπρεπής λόγιος και φιλέλληνας Olivier Gabriel το έτος 1968, ο οποίος παρέμεινε στη θέση αυτή μέχρι το θάνατό του το 1981. Ο Olivier Gabriel υπήρξε μια διαπρεπής μορφή του γαλλικού πολιτισμού και διευθυντής της αρχαιοελληνικής Villa Kerylos που βρίσκεται στο Beaulieu, πολύ κοντά στο Μονακό. Η έπαυλη αυτή χτίστηκε στις αρχές του 20^ου αιώνα από τον φιλέλληνα Theodore Reinach ως ιστορικά ακριβές αντίγραφο αριστοκρατικού σπιτιού της Δήλου και αποτελεί σταθερή επιλογή της κυβέρνησης του Μονακό για δεξιώσεις ή επίσημα γεύματα, όπως πρόσφατα με τον Πρόεδρο της Λαϊκής Δημοκρατίας της Κίνας. Αξίζει να σημειωθεί ότι στη συντήρηση της Villa Kerylos σημαντική είναι η συνεισφορά Ελλήνων ιδιωτών, γεγονός που αναγνωρίζει επανειλημμένως το γαλλικό κράτος, ενώ ο δρόμος που οδηγεί στην είσοδο του κτήματος είναι αφιερωμένος στον Ελευθέριο Βενιζέλο, του οποίου υπάρχει και προτομή. Αντίστοιχα, το σπίτι που έζησε στην Antibes ο Νίκος Καζαντζάκης έχει χαρακτηριστεί ιστορικό μνημείο, ενώ ο δήμος της πόλης έχει αφιερώσει πλατεία στο όνομα του διαπρεπούς Έλληνα φιλοσόφου και συγγραφέα.

Μετά τον Olivier Gabriel, Επίτιμος Γενικός Πρόξενος της Ελλάδας στο Μόντε-Κάρλο ορίστηκε ο Παναγιώτης Τουλιάτος, δικηγόρος και στενός συνεργάτης του Αριστοτέλη και μετέπειτα της Χριστίνας Ωνάση, ο οποίος άσκησε τα καθήκοντά του μέχρι το 2016, οπότε και παραιτήθηκε για λόγους υγείας. Ο Π. Τουλιάτος υπήρξε εκ των ιδρυτών του Προξενικού Σώματος του Μονακό. Στην περίοδο αυτή και συγκεκριμένα στις 5.5.2008 υπεγράφη η επίσημη έναρξη διπλωματικών σχέσεων μεταξύ της Ελληνικής Δημοκρατίας και του Πριγκιπάτου του Μονακό, ενώ το 2010 υπήρξε επίσημη επίσκεψη του Οικουμενικού Πατριάρχη Βαρθολομαίου, ως επιστέγασμα και αναγνώριση της συνδρομής που παρέχει η κυβέρνηση του Μονακό στην ελληνορθόδοξη κοινότητα και συγκεκριμένα στην επιτέλεση των θρησκευτικών της καθηκόντων, με την παραχώρηση κατά χρήση, αποκλειστικά σε αυτήν, του παρεκκλησίου Chapelle de la Visitation κοντά στο παλάτι, αλλά και στην ελληνόγλωσση εκπαίδευση, με την παραχώρηση κατά χρήση αίθουσας διδασκαλίας για το ελληνικό σχολείο.

Τον Παναγιώτη Τουλιάτο διαδέχτηκε ως Επίτιμος Γενικός Πρόξενος της Ελλάδας στο Μόντε-Κάρλο ο δικηγόρος και επιχειρηματίας Πέτρος Μαχάς. Αντίστοιχα, Πρόξενος της Κυπριακής Δημοκρατίας στο Μονακό έχει οριστεί ο ελληνικής υπηκοότητας επιχειρηματίας Sir Στέλιος Χατζηιωάννου.

Σήμερα, οι Έλληνες και ελληνογενείς στο Μονακό ανέρχονται περίπου σε 450 άτομα και δραστηριοποιούνται κυρίως στον ναυτιλιακό, διεθνή εμπορικό και τραπεζικό τομέα, ενώ ταυτόχρονα στελέχη ελληνικής καταγωγής εργάζονται σε δημόσιες υπηρεσίες του Μονακό, με γνωστότερη περίπτωση αυτή του Αλέκου Κιοσέογλου, ο οποίος είναι Πρόεδρος του Λιμανιού του Μονακό και μέλος του ΔΣ της SBM και του Yacht Club de Monaco. Επίσης, σημαντικός αριθμός Ελλήνων εργάζεται σε ελληνόκτητες και μη εταιρίες που είναι εγκατεστημένες στο Πριγκιπάτο, στο Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος, αλλά και ως πληρώματα σε ελληνόκτητες θαλαμηγούς, με γνωστότερη την ATLANTIS II της οικογένειας Νιάρχου που δεσπόζει ακόμη και σήμερα στην αριστερή είσοδο του λιμανιού.

Το Πριγκιπάτο του Μονακό αποτελεί μια ανεξάρτητη χώρα – μέλος του ΟΗΕ και του Συμβουλίου της Ευρώπης, η οποία από το έτος 2009 δεν ανήκει πλέον στη μαύρη-λίστα των μη συνεργάσιμων κρατών του Ο.Ο.Σ.Α., αφού έχει υιοθετήσει πλήρως τα κριτήρια διαφάνειας του ως άνω διεθνούς οργανισμού, ενώ ταυτόχρονα έχει συνυπογράψει, όπως και η Ελλάδα, τη διεθνή σύμβαση για την αυτόματη ανταλλαγή πληροφοριών για λόγους φορολογικής συμμόρφωσης. Ενώ οι εγκατεστημένες στο Μονακό εταιρίες φορολογούνται με συντελέστη 33% επί των κερδών, τα φυσικά πρόσωπα εξαιρούνται μεν της άμεσης ατομικής φορολογίας για τα εισοδήματά τους, πλην όμως υπόκεινται σε υψηλούς έμμεσους φόρους (ΦΠΑ, φόρους μεταβίβασης ακινήτων, κληρονομίας εκτός ευθείας γραμμής, δωρεών κλπ.) και σημαντικές ασφαλιστικές εισφορές.

Η Ελληνική Δημοκρατία, πέραν των πολυμερών συμβάσεων που έχει συνυπογράψει μετο Μονακό στα πλαίσια διεθνών οργανισμών, όπως ο ΟΗΕ, το Συμβούλιο της Ευρώπης, ο Ο.Ο.Σ.Α. κλπ., έχει μέχρι στιγμής υπογράψει τις εξής δίμερεις συμβάσεις με το Πριγκιπάτο του Μονακό:

1. Την υπ’ αριθμ. 1385/22.6.1955 Συμφωνία Περί Κατάργησης Υπ’ Αμοιβαιότητι της Θεωρήσεως Διαβατηρίων Μεταξύ Ελλάδος και Πριγκιπάτου του Μονακό (Δι’ ανταλλαγής επιστολών)
2. Την υπ’ αριθμ. 6150/15.5.2008 Συμφωνία και Κοινό Ανακοινωθέν Περί Συνάψεως Διπλωματικών Σχέσεων μεταξύ Ελλάδος και Μονακό